Beş yıl önce JavaScript’te Klasik Kalıtımı(İtalyanca) yazdım. JavaScript’in sınıfsız, prototip bir dil olduğunu ve klasik bir sistemi simüle etmek için yeterli ifade gücüne sahip olduğunu anlatıyordu. Programlama stilim o zamandan beri iyi bir programcının yapması gerektiği gibi gelişti. Prototipalizmi tamamen benimsemeyi öğrendim ve kendimi klasik modelin sınırlarından kurtardım.

Yolculuğum dolambaçlıydı çünkü JavaScript’in kendisi prototip doğasına çelişkiliydi. Prototip bir sistemde, nesneler nesnelerden kalıtlanır (inherit). Ancak JavaScript, bu işlemi gerçekleştiren bir operatörden yoksundur.

Onun yerine new operatörü vardır. Örnek olarak:

new f()

yaparak

f.prototype

nesnesinden kalıtlanan yeni bir nesne oluşturulabilir.

Bu yanıltmayla, klasik (classically) dilleri bilen programcılara JavaScript’in daha tanıdık hale getirilmesi amaçlanıyordu, ancak Java programcılarının JavaScript hakkında sahip olduğu çok olumsuz görüşten de görebileceğimiz gibi, bu başarılamadı. JavaScript’in yapıcı (constructor) kalıbı klasik tayfaya hitap etmedi. Ayrıca JavaScript’in gerçek prototip doğasını da gizlemiş oldu. Sonuç olarak, dili etkili bir şekilde kullanmayı bilen çok az programcı var.

Neyse ki, gerçek prototip kalıtımı (inheritance) uygulayan bir operatör oluşturmak kolaydır. Bu, araç setimde standart bir özelliktir ve sizinki için de şiddetle tavsiye ederim.

function object(o) {
  function F() {}
  F.prototype = o;
  return new F();
}

Yukarıdaki object fonksiyonu, JavaScript’in yapıcı kalıbı (constructor pattern) sorununu çözerek gerçek prototip kalıtımı elde eder. Eski bir nesneyi parametre olarak alır ve eski nesneden kalıt alan (inherit) boş bir yeni nesne döndürür. Yeni oluşturduğumuz nesneden bir üyeye erişmeye çalışırsak, ve o üye yeni nesnede yok ise, eski nesne onu sağlayacaktır. Nesneler, nesnelerden kalıt alır. Bundan daha nesne yönelimli ne olabilir?

Böylece sınıflar oluşturmak yerine prototip nesneler oluşturursunuz ve ardından yeni örnekler oluşturmak için object fonksiyonunu kullanırsınız. JavaScript’te nesneler değiştirilebilirdir (mutable), bu nedenle yeni alanlar ve metodlar ekleyerek yeni örnekleri çoğaltabiliriz. Bunlar daha sonra daha yeni nesneler için bile prototip görevi görebilir. Bir sürü benzer nesne oluşturmak için sınıflara ihtiyacımız yok.

Kolaylık sağlamak adına, bizim için object fonksiyonunu çağıracak fonksiyonlar oluşturabilir ve yeni nesneleri ayrıcalıklı (privileged) metodlarla çoğaltmak gibi diğer özelleştirmeleri sağlayabiliriz. Bazen bunlara yapıcı fonksiyonlar adını veririm. Eğer object fonksiyonunu çağırmak yerine başka bir yapıcı fonksiyonunu çağıran bir yapıcı fonksiyonumuz varsa, o zaman bir parazit kalıtım (parasitic inheritance) kalıbımız var demektir.

JavaScript’in lambda fonksiyonlarını ve template strings ile birlikte bu araçları kullanarak, büyük, karmaşık ve verimli, iyi yapılandırılmış programlar yazabileceğimin farkına vardım. Klasik nesne modeli bugün açık ara en popüler olanıdır, ancak prototip nesne modelinin daha fazla kabiliyete sahip olduğunu ve daha fazla ifade gücü sunduğunu düşünüyorum.

Bu yeni kalıpları öğrenmek de beni daha iyi bir klasik (sınıf modelinde) programcı yaptı. Dinamik dünyadan içgörüler statikte fayda sağlar.

2006-06-07

Başka bir formülasyon:

Object.prototype.begetObject = function () {
  function F() {}
  F.prototype = this;
  return new F();
};

newObject = oldObject.begetObject();

2007-04-02

object fonksiyonuyla ilgili sorun, global olması ve globallerin açıkça sorunlu olmasıdır. Object.prototype.begetObject ile ilgili sorun, beceriksiz programların oluşumunu tetiklemesidir, ve begetObject ezildiğinde beklenmeyen sonuçlar üretebilir.

O yüzden şimdi bu formülasyonu tercih ediyorum:

if (typeof Object.create !== 'function') {
  Object.create = function (o) {
    function F() {}
    F.prototype = o;
    return new F();
  };
}
newObject = Object.create(oldObject);

2008-04-07

Bu, Douglas Crockford‘un Prototypal Inheritance in JavaScript adlı orijinal yazısının çevirisidir.